Anatomia i fizjologia narządów płciowych męskich

Narządy płciowe(rozrodcze) mężczyzny determinowane są przez chromosom Y, decydujący o płci męskiej. W skład układu płciowego mężczyzny wchodzą:

Jądra-(testes; orchis)są narządem parzystym, o kształcie owalnym, nieco spłaszczonym, długości około 4-5 cm. i szerokości około 2,5 cm. Umieszczone są  w worku skórnym (mosznowym), co zapewnia im niższą temperaturę niż panująca wewnątrz ciała. Oddzielone są od siebie przegrodą  worka mosznowego. Wyróżniamy w ich budowie biegun górny i dolny oraz powierzchnię boczną(bardziej wypukłą)i przyśrodkową , dwa brzegi, przedni i tylny. Na górnym biegunie i tylnym brzegu znajduje się najądrze. Jądra zbudowane są z miąższu , otoczonego tkanką łączną, tworzącą zrąb narządu i łączącą się z błoną białawą obejmującą jądro i pokrytą błoną surowiczą. Pomiędzy blaszką trzewną a ścienną znajduje się jama surowicza moszny, wypełniona niewielką ilością płynu surowiczego. Na tylnym brzegu tkanka łączna wnika do jądra w postaci klina (tzw. śródjądrze) tworząc przegródki jądra, pomiędzy którymi znajduje się miąższ tworzący płaciki, zawierające cewki i kanaliki nasienne. W cewkach krętych wytwarzane są plemniki. Cewki  łączą się ze sobą w i wytwarzają sieć jądra. Od sieci jądra odchodzi około 15 przewodzików odprowadzających, które biegną do najądrza. Komórki płciowe powstają w ścianie kanalików nasiennych, utworzonych z kilku warstw komórek, wśród których są plemniki w różnym stadium rozwojowym. Komórki prekursorowe plemników są odżywiane przez tzw. komórki Sertoliego. Jądra zaopatrywane są w krew przez tętnice jądrowe odchodzące od aorty brzusznej, tętnice nasieniowodu i tętnice dźwigacza jądra. Naczynia żylne odprowadzające krew, tworzą po wyjściu ze śródjądrza tworzą splot wiciowaty, biegnący wzdłuż powrózka nasiennego i po wyjściu przez kanał pachwinowy, tworzą żyły jądrowe. Prawa z nich uchodzi do prawej żyły głównej dolnej, lewa zaś do żyły nerkowej lewej. Chłonka dopływa do węzłów pachwinowych, powierzchniowych oraz lędźwiowych. Nerwy zaopatrujące jądra, zwane splotem jądrowym, pochodzą ze splotu trzewnego i nerkowego Ośrodek wytrysku nasienia znajduje się w lędźwiowym odcinku rdzenia kręgowego. Głównym zadaniem jąder jest spermatogeneza czyli produkcja plemników. Jądra są także gruczołami dokrewnymi, produkującymi  hormony płciowe, czyli androgeny tj. testosteron, inhibinę, aktynę oraz pochodne dehyrotestosteron i estradiol. Natomiast czynność jąder regulowana jest przez hormony przysadki (FSH i LH).

Najądrza (epididymis) są anatomicznie związane z jądrem. Najgrubsza część najądrza tzw. głowa jest nasadzona na górny biegun jądra oraz jego tylny brzeg. W głowie najądrza przewodziki odprowadzające wpadają do przewodu najądrza. Przewód ten przechodzi w nasieniowód. Najądrze to narząd zakrzywiony o długości około 5 cm i szerokości 1,2 cm., otoczone jest błoną surowiczą z wyjątkiem powierzchni dolnej przylegającej do jądra. Pod błoną surowiczą znajduje się tkanka łączna, brak zaś błony białawej. Najądrza są magazynem plemników. Ukrwienie i odpływ chłonki odbywa się tymi samymi drogami co w przypadku jąder.

Nasieniowody (ductus deferens) są przewodami o długości około 50 cm. Każdy z nich bierze swój początek od najądrza a kończy się w miejscu połączenia z przewodem wytryskowym, zakończone są bańką nasieniowodu. Jest to poszerzony odcinek każdego z  nasieniowodów, on  ma budowę gruczołową i wytwarza wydzielinę pobudzającą plemniki. Obie bańki znajdują się między dnem pęcherza a odbytnicą i biegną zbieżnie do gruczołu krokowego. Każda bańka na swym końcu przechodzi w przewód wytryskowy o długości około 2 cm. Przewód wytryskowy przebiega w obrębie gruczołu krokowego i uchodzi na wzgórku nasiennym. Nasieniowód po odejściu od najądrza zagina się ku górze i biegnie za tylnym brzegiem najądrza(część jądrowa). Następnie, wchodząc w skład powrózka nasiennego(część powrózkowa),  przedostaje się przez pierścień pachwinowy(część pachwinowa) do jamy brzusznej i pod otrzewną zstępuje do miednicy małej, zgina się ku przodowi i łączy się pod dnem pęcherza z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego(część miedniczna). Unaczynienie nasieniowodu stanowią tętnice: nasieniowodu, odbytnicza środkowa i dolna oraz
pęcherzowa dolna. Żyły uchodzą do splotu wiciowatego i pęcherzowego. Odpływ chłonki odbywa się do węzłów lędźwiowych. Unerwienie pochodzi ze splotu podbrzusznego dolnego.

Pęcherzyki nasienne (vesiculae seminales) są narządami parzystymi, o kształcie wydłużonych woreczków, około  4-5 cm długości. Swoją powierzchnią przyśrodkową pęcherzyki nasienne przylegają do baniek nasieniowodów. Powierzchnia tylna sąsiaduje z odbytnicą, przednia z dnem pęcherza moczowego, zaś boczna z ścianą miednicy mniejszej. Pęcherzyki nasienne zwężają się w przewód wydalający, uchodzący do baniek nasieniowodów. Pęcherzyki nasienne są gruczołami produkującymi gęsty płyn, zawierający enzymy, fruktozę, witaminę C, które powodujący rozcieńczenie nasienia i pobudzający ruchy plemników. Zaopatrywane są w krew przez tętnice: nasieniowodu, odbytniczą środkową i dolną oraz pęcherzową dolną, żyły uchodzą do splotu pęcherzowego. Odpływ chłonki odbywa się do węzłów lędźwiowych i biodrowych. Unerwienie pochodzi ze splotu podbrzusznego dolnego.

Przewody wytryskowe (ductus ejaculatorius) łączą nasieniowody z cewką moczową. Przechodzą przez gruczoł krokowy.

Gruczoły opuszkowo-cewkowe (glandulae bulbourethrales) są małymi parzystymi strukturami, uchodzącymi do cewki moczowej. Swoim wyglądem gruczoły przypominają okrągłe twory o średnicy 5-8 mm. Znajdują się w obrębie przepony moczowo-płciowej w tył od cewki moczowej. Od gruczołów odchodzą przewody długości 3-4 cm biegnące obok cewki i uchodzące do jej opuszki. W swojej budowie wewnętrznej posiadają komórki śluzowe produkujące przezroczystą i ciągnącą się wydzielinę, o odczynie zasadowym, zabezpieczającą plemniki przed negatywnym działaniem kwaśnego środowiska panującego w cewce moczowej oraz pochwie. Unaczynienie gruczołów pochodzi z tętnicy opuszki prącia. Włókna nerwowe pochodzą ze splotu podbrzusznego dolnego.

Gruczoł krokowy (prostata) nazywany również sterczem, ma wielkość oraz kształt zbliżony do kasztana, jest pojedynczym narządem mięśniowo-gruczołowym, o rozmiarze 3-4 cm., położonym w miednicy. W budowie zewnętrznej wyróżniamy wierzchołek i podstawę, powierzchnię przednią, tylną, boczną i przyśrodkową. Wierzchołkiem skierowany jest do przodu i góry, przylega do przepony moczowo-płciowej. Podstawa skierowana do góry i tyłu przylega do dna i szyjki pęcherza moczowego. Powierzchnia przednia leży od tyłu spojenia łonowego i łączy się z nim za pomocą więzadła łonowo-sterczowego. Powierzchnia tylna sąsiaduje z odbytnicą, a powierzchnie boczne z mięśniem dźwigaczem odbytu i splotem żylnym pęcherzowym. Poprzez prostatę przechodzą początkowa część cewki moczowej oraz dwa przewody wytryskowe. Te ostatnie biegną w kierunku cewki moczowej i uchodzą do niej. Przechodząca przez gruczoł cewka moczowa dzieli gruczoł krokowy na część przednia i tylną. Niewielki odcinek między cewką a przewodami wytryskowymi nazywany jest płatem środkowym. Wewnątrz gruczoł krokowy zbudowany jest z miąższu poprzedzielanego włóknami mięśniówki gładkiej i łącznej. W jego obrębie występują gruczoły cewkowo-pęcherzykowe. Przewodziki gruczołu uchodzą na wzgórku nasiennym lub do cewki moczowej. Wytwarzana wydzielina zawiera enzymy i lipidy nadające nasieniu specyficzny zapach. Podczas ejakulacji, wydzielina gruczołu krokowego zostaje wyciśnięta do cewki moczowej. Unaczynienie tętnicze pochodzi z tętnic pęcherzowych dolnych, tętnicy odbytniczej dolnej, zaś żylnie towarzyszy tętnicom uchodząc do splotu sterczowego. Odpływ chłonki odbywa się do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych. Za unerwienie odpowiedzialny jest splot sterczowy.

Powrózek nasienny (funiculus spermaticus) zawiera struktury biegnące od jąder i najądrzy do kanału pachwinowego. W jego przebiegu wyróżniamy część mosznową i część pachwinową. Długość powrózka nasiennego to 15-20 cm. Objęty jest tymi samymi osłonkami, co jądro. W skład jego wchodzą: nasieniowód, tętnice jądrową, tętnice i żyły nasieniowodu, splot nasieniowodu, splot nerwowy jądrowy, naczynia limfatyczne, tętnice dźwigacza jądra, gałąź płciową nerwu płciowo-udowego, włókna współczulne i przywspółczulne splotu podbrzusznego dolnego. Tętnice objęte są splotem wiciowatym utworzonym przez żyły. Charakterystyczne jest to, że żyły w tym miejscu pozbawione są zastawek. W związku z czym odpływ krwi jest utrudniony, szczególnie po stronie lewej.

Prącie (penis) stanowi narząd kopulacyjny. Tworzą go dwa ciała jamiste oraz pojedynczego ciała gąbczastego, we wnętrzu którego przebiega cewka moczowa. Zakończenie ciała gąbczastego stanowi tzw. żołądź. Przeciętna długość prącia to 10-12 cm w stanie spoczynku, podczas wzwodu 15-17 cm. Prącie położone jest powyżej moszny i kości łonowych. W budowie zewnętrznej wyróżniamy: nasadę, trzon i koniec przedni zwany żołędzią prącia. Nasada i początkowa część trzonu są nieruchome i ukryte pod skórą, łączą się z przeponą moczowo-płciową, kośćmi łonowymi i spojeniem łonowym. Nasada prącia jest silnie przytwierdzona do okostnej dolnych gałęzi kości łonowych i kości kulszowych, za pomocą błony białawej obu ciał jamistych oraz więzadła wieszadłowego i procowatego prącia. Podczas chirurgicznego powiększenia penisa, nacina się właśnie to więzadło. Trzon prącia ma kształt walcowaty, nieco spłaszczony. Żołądź prącia ma kształt wygładzonego stożka, który pokryty jest podwójną warstwą skóry zwaną napletkiem. Na wierzchołku żołędzi znajduje się ujście zewnętrzne cewki moczowej. Przy połączeniu żołędzi z trzonem znajduje się rynienkowate zagłębienie zwane szyjką żołędzi. Na dolnej powierzchni zaś, znajduje się pośrodkowo biegnący fałdzik skórny, wędzidełko, łączący się z napletkiem. Wewnątrz prącie zbudowane jest z trzech walcowatych struktur połączonych ze sobą tkanką łączną. Dwie z nich, nazwane ciałami jamistymi, znajdują się po górnej stronie prącia, natomiast trzecia to ciało gąbczaste położone pośrodkowo po stronie dolnej.

Ciała jamiste ściśle do siebie przylegają, przedzielone są pojedynczą przegrodą prącia. Biegną od nasady do podstawy żołędzi kończąc się w postaci tępych wierzchołków. U nasady ciała jamiste tworzą odnogi prącia i biegną rozbieżnie do tyłu i boku wzdłuż brzegu gałęzi kości łonowych kończąc się w miejscu połączenia kości kulszowej i łonowej. Powierzchnie boczne ciał jamistych sąsiadują z licznymi dopływami żyły. Natomiast powierzchnia dolna z ciałem gąbczastym prącia. Ciała jamiste odpowiedzialne są za wzwód czyli powiększanie penisa. Do góry od obu ciał jamistych znajduje się żyła grzbietowa prącia i towarzyszące jej tętnice i nerwy grzbietowe prącia. Ciało gąbczaste w stosunku do poprzednich struktur jest dłuższe i cieńsze. W jego przebiegu wyróżnia się właściwe ciało gąbczaste, koniec tylny zakończony opuszką prącia i koniec przedni tworzący żołądź prącia. Opuszka współtworzy nasadę prącia, łączy się z przeponą moczowo-płciową, sięga jeszcze dalej niż odnogi prącia i leży w obrębie miękkich struktur krocza. Od tyłu pokrywa ją również mięsień opuszkowo-gąbczasty odpowiedzialny za wytrysk nasienia. Właściwe ciało gąbczaste jest kształtu walcowatego i leży na powierzchni dolnej prącia. Cewka moczowa przebiega przez właściwe ciało gąbczaste bardziej przy jego powierzchni górnej. Wszystkie trzy struktury objęte są osłonkami, które utworzone są przez skórę, podskórną warstwę mięśniową, tkankę łączną tworzącą powięź powierzchowną prącia oraz powięź głęboką prącia. Skóra prącia jest nieco ciemniejsza, na dolnej stronie trzonu biegnie intensywniej wybarwione pasmo zwane szwem prącia przechodzące w szew moszny i krocza. Napletek utworzony jest przez fałd skórny złożony z blaszki zewnętrznej i wewnętrznej. Podczas wzwodu blaszka wewnętrzna ulega odsłonięciu. Posiada ona gruczoły łojowe biorące udział w tworzeniu mastki. Penis zaopatrywany jest w krew z tętnicy sromowej wewnętrznej, tętnic sromowych zewnętrznych. Krew żylna odpływa żyłą grzbietową prącia leżącą pod powięzią głęboką. Chłonka odpływa do węzłów pachwinowych lub węzłów biodrowych wewnętrznych. Prącie jest bardzo silnie unerwionym narządem. Unerwienie pochodzi od nerwu sromowego ze splotu krzyżowego oraz regulujących mechanizm wzwodu włókien autonomicznych. Część współczulną tworzą włókna splotu podbrzusznego dolnego, włókna przywspółczulne pochodzą od nerwów krzyżowych. Ośrodek erekcyjny znajduje się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego. Aby umożliwić kopulację, prącie ma zdolność do powiększania swoich rozmiarów i usztywnienia struktury, jest to stan zwany erekcją lub wzwodem. Erekcja polega na wypełnieniu ciał jamistych prącia krwią tak, aby doszło do napięcia błony białawej i zahamowania odpływu krwi. Od tętnicy sromowej wewnętrznej odchodzą tętnice głębokie prącia, które biegną podłużnie w ciałach jamistych, niewielka ilość krwi napływa też z tętnic grzbietowych. Krew wypełnia jamki i uciska na naczynia żylne hamując tym samym odpływ krwi. Im sprawniejszy jest ten mechanizm, tym silniejsza i dłuższa jest erekcja, co umożliwia wyeliminowanie przedwczesnego wytrysku.

Moszna (scrotum) jest odpowiednikiem warg sromowych większych u płci przeciwnej. Świadczy o tym znajdujące się pośrodkowo pasmo tworzące szew moszny i przegroda moszny. Moszna stanowi worek skórny okrywający jądra, powstały poprzez wypuklenie każdej z przednio-dolnych warstw ściany jamy brzusznej czyli skóry, błony kurczliwej łączącej się z mięśniówką prącia, krocza i okolicy pachwinowej, powięzi nasiennej zewnętrznej, powięzi mięśnia dźwigacza jądra, mięśnia dźwigacza jądra, powięzi nasiennej wewnętrznej i osłonki pochwowej jądra otaczającej błonę białawą jądra. Osłonka pochwowa będąca przedłużeniem otrzewnej, posiada dwie blaszki: trzewną i ścienną. Pomiędzy blaszką trzewną a ścienną znajduje się jama surowicza moszny. Zawiera ona niewielką ilość płynu surowiczego. Ze względu na niżej położone lewe jądro worek mosznowy nie jest symetryczny. Skóra moszny jest słabo owłosiona i zawiera znaczną ilość gruczołów łojowych i potowych. Jest podatna i może się znacznie kurczyć i rozciągać. Moszna jest zaopatrywana w krew przez tętnice sromowe wewnętrzne i tętnice sromowe zewnętrzne. Krew żylna odpływa żyłami sromowymi wewnętrznymi i żyłami podskórnymi odpiszczelowymi. Spływ chłonki odbywa się do węzłów chłonnych pachwinowych. Za unerwienie odpowiedzialne są: nerw płciowo-udowy, biodrowo-pachwinowy oraz nerw sromowy.