Już od czasów starożytnych, ludzie znali liczne substancje wpływające korzystnie na sprawność seksualną. Afrodyzjaki bo tak są popularnie nazywane, są najczęściej pochodzenia roślinnego, rzadziej zwierzęcego lub mineralnego. Najliczniejszą grupę stanowią wyciągi roślinne, zwiększające libido (pragnienie seksualne), potencję oraz przyjemność seksualną. Działają one różnokierunkowo na organizm człowieka, w tym przez powodowanie skojarzeń wzrokowych, zapachowych czy smakowych. Niektóre z nich, stosowane zewnętrznie powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych i ułatwiony dopływ krwi do narządów płciowych. Inne działają pobudzająco, ogólnie wzmacniająco, i chociaż nie zawierają hormonów płciowych, wpływają na ich poziom. Niektóre zwiększają syntezę tlenku azotu, czynnika relaksującego mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, wpływając tym samym na zwiększenie dopływu krwi do ciał jamistych, przeciwdziałając zaburzeniom erekcji u mężczyzn i ułatwiając odczuwanie pełnej satysfakcji seksualnej u kobiet. Mogą wywierać również efekt antyoksydacyjny, dzięki czemu zapobiegają uszkodzeniom w obrębie narządów płciowych. Zioła to najliczniejsza i najbardziej zróżnicowana grupa afrodyzjaków. Ich mechanizm działania jest często wielokierunkowy i nie został jeszcze dokładnie poznany.

Żeń-szeń (Panax ginseng) Korzeń żeń-szenia (Ginseng radix)
Mechanizm działania wyciągów z korzenia żeń-szenia, polega na zwiększeniu syntezy tlenku azotu w śródbłonku licznych organów, włączając ciała jamiste, i w konsekwencji rozszerzeniu naczyń krwionośnych. Rozluźnienie mięśni gładkich, następuje poprzez pobudzanie aktywności cyklazy guanylowej i wzrost stężenia cyklicznego GMP, co u mężczyzn prowadzi do erekcji. Ginsenozydy zawarte w surowcu, zwiększają również relaksację, indukowaną acetylocholiną i aktywowaną stymulacją nerwów śród ściennych, związaną ze wzrostem poziomu tkankowego cyklicznego monofosforanu guanozyny. Główne związki czynne żeń-szenia to saponozydy typu dammaranu (wyłącznie ginsenosyd G0 jest pochodną kwasu oleanolowego), określane jako ginsenozydy . Wpływają one na czynność wszystkich organów wewnętrznych, w tym również gruczołów wydzielających hormony (kora nadnerczy, gruczoł tarczowy, przysadka mózgowa). Pobudzają przemianę węglowodanową i lipidową, obniżają poziom cukru we krwi, działają ochronnie na wątrobę, a także hamują agregację płytek krwi i tworzenie tromboksanu. Korzeń żeń-szenia działa także przeciwzapalnie i cytotoksycznie. Pobudza OUN oraz wpływa na stężenie amin biogennych w mózgu, tzn. zwiększa ilość dopaminy i noradrenaliny, zmniejsza ilość serotoniny w pniu mózgu, ale zwiększa jej poziom w korze mózgowej.

Badania wykazały wysoką skuteczność preparatów z żeń-szenia, w podniesieniu sprawności seksualnej, poziomu libido, wydłużeniu czasu trwania i wzmocnieniu siły erekcji, zwiększeniu satysfakcji seksualnej.

Należy także wspomnieć, że u kobiet zwiększenie poziomu tlenku azotu w mięśniach gładkich naczyń pochwy i łechtaczki powoduje swobodniejszy dopływ krwi do narządów płciowych, lepsze ich nawilżenie, a to umożliwia odczuwanie pełnej satysfakcji ze współżycia seksualnego.
Dostępne produkty: Penilarge

Maka (Lepidium meyenii ) Korzeń maki (Lepidii meyeni radix)
Surowcem jest korzeń, który zawiera argininę, będącą prekursorem tlenku azotu, a także znaczne ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych, sterole, witaminy i sole mineralne, między innymi cynk będący niezbędnym mikroelementem dla prawidłowych funkcji seksualnych. Maka zwiększa popęd płciowy u mężczyzn i ułatwia erekcję. Wpływa także na proces spermatogenezy, zwiększa produkcję spermy i ruchliwość plemników, wywierając wpływ na płodność. Wywiera również działanie ogólnowzmacniające, energizujące oraz poprawiające funkcje umysłowe. Korzeń maki może być także stosowany wspomagająco w zaburzeniach miesiączkowych i hormonalnych u kobiet, włącznie z dolegliwościami okresu menopauzy. Obecność steroli uzasadnia stosowanie surowca i preparatów na ich bazie w celu zwiększania masy mięśniowej, np. u sportowców. Badania kliniczne wykazały, że korzeń maki zwiększa libido, zarówno u kobiet jak i mężczyzn, nie wpływając jednak na poziom hormonów płciowych w surowicy krwi.

Buzdyganek ziemny (Tribulus terrestris)
Surowcem jest ziele i owoc buzdyganka ziemnego, w którego nadziemnych częściach występują furostanolowe saponozydy steroidowe (protodioscyna i protogracillina). Protodioscyna w organizmie ulega przemianie do DHEA (dehydroepiandrosteron), który ma korzystny wpływ na zwiększenie erekcji oraz spotęgowanie doznań seksualnych, stąd głównym kierunkiem działania ziela, a także owoców buzdyganka ziemnego, jest ich wpływ na aktywność płciową u mężczyzn.
Przeprowadzone badania potwierdziły dodatni wpływ wyciągów z surowca na poziom testosteronu oraz na proces spermatogenezy. Obserwowano wzrost liczby spermatogoniów, a także spermatocytów i spermatyd, a dodatkowo zwiększenie żywotności plemników. Poprawa erekcji wskutek stosowania wyciągu z ziela buzdyganka, może być wynikiem zwiększonego uwalniania tlenku azotu z śródbłonka naczyń krwionośnych oraz z zakończeń nerwowych. Wskazaniami do stosowania preparatów z buzdyganka u mężczyzn mogą być wszystkie przypadki zaburzeń erekcji, natomiast u kobiet: oziębłość płciowa, łagodzenie objawów klimakterium, a także niektóre przypadki niepłodności. Ponadto preparaty te stosowane są przez mężczyzn w kulturystyce i sportach siłowych. Dostępne produkty: Penilarge

Muira-puama (Ptychopetalum olacoides)
Muira-puama to krzew pochodzący z brazylijskiego dorzecza Amazonki. Surowcem są korzeń i kora rośliny, mają one długą tradycję stosowania w południowo-amerykańskiej medycynie ludowej. Wykazano, że zawierają głównie nienasycone kwasy tłuszczowe, sterole roślinne (b-sitosterol) oraz olejek eteryczny. Próby kliniczne, obejmujące mężczyzn i kobiety z zaburzeniami seksualnymi, potwierdziły skuteczność ekstraktów z surowców w przypadku obniżonego libido
 i zaburzeń erekcji. Muira-puama podnosi ogólną sprawność organizmu, łagodzi depresje, poprawia pamięć.
Dostępne produkty: Penilarge

 Miłorząb japoński (Ginkgo biloba) Liść miłorzębu (Ginkgo folium)
Działanie farmakologiczne wyciągu otrzymywanego z liści miłorzębu (GBE), uwarunkowane jest przede wszystkim obecnością flawonoidów, związków terpenowych i proantocyjanidyn. Związki czynne usprawniają przepływ krwi na skutek zmniejszenia agregacji trombocytów i erytrocytów oraz ich adhezji do ścian naczyń, obniżenia lepkości krwi. Zmniejszają one również przepuszczalność naczyń krwionośnych oraz zwiększają ich elastyczność i uwalnianie w komórkach śródbłonka czynnika rozszerzającego naczynia. U mężczyzn przyjmujących preparaty z liści miłorzębu, zaobserwowano korzystny wpływ na erekcję. Fakt ten można tłumaczyć tym, że wyciąg z liści miłorzębu, poprzez usprawnienie krążenia obwodowego i aktywność przeciw agregacyjną powoduje zwiększenie przepływu krwi w narządach płciowych, co może poprawić funkcje seksualne, zwiększyć popęd płciowy, wzmocnić erekcję i orgazm. Badania wykazały, że ekstrakty pozyskane z liści miłorzębu japońskiego, mogą być skuteczne w leczeniu zaburzeń seksualnych, włącznie z impotencją, powstałą w wyniku stosowania leków antydepresyjnych. Działanie tych leków polega częściowo na zwiększeniu poziomu serotoniny w OUN, a konsekwencją jest zahamowanie erekcji. Przeprowadzone badania wykazały, że liść miłorzębu może łagodzić negatywny wpływ inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny na życie seksualne, poprzez zwiększenie dostępności tlenku azotu, odpowiadającego za prawidłową odpowiedź seksualną. Po podawaniu kobietom, uskarżającym się na zmniejszony popęd seksualny, mieszanki ziołowej zawierającej korę z muira-puama oraz liście miłorzębu, 65% z nich, po miesiącu stosowania, stwierdziło zwiększenie częstości stosunków płciowych, częstsze orgazmy, a także ogólną poprawę jakości życia seksualnego. W zaburzeniach seksualnych mogą być stosowane ogólnie dostępne preparaty roślinne, zawierające wyciągi z liści miłorzębu, poprawiające również funkcje umysłowe i ogólnie korzystnie wpływające na stan naczyń krwionośnych.

Suma, „żeń-szeń brazylijski” (Pfaffia paniculata)
Korzeń sumy, podobnie jak korzeń żeń-szenia, wykazuje właściwości immunomodulujące, wzmacniające oraz adaptogenne. Obecne w korzeniu ß-sitosterol i stigmasterol, obniżają poziom cholesterolu w surowicy krwi, a także zwiększają wytwarzanie 17ß-estradiolu i progesteronu, co wykazano w badaniach na zwierzętach. Saponiny sterydowe, zwiększają poziom testosteronu we krwi, a także zwiększają syntezę białka co sprzyja powiększaniu się masy mięśni. Korzeń sumy może być pomocny w zaburzeniach hormonalnych, impotencji, oziębłości płciowej, nieregularnych miesiączkach, a także w łagodzeniu dolegliwości okresu menopauzy.

Damiana (Turnera diffusa)
Ziele damiany zawiera sterole, flawonoidy, a także olejek eteryczny. Wyciągi z ziela stosowane są w celu wzmocnienia i pobudzenia w stanach przeciążenia umysłowego i fizycznego, osłabienia nerwowego oraz w celu zwiększenia i zachowania sprawności umysłowej i fizycznej, a także jako środek pobudzający popęd płciowy, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, również w innych zaburzeniach seksualnych. Z powodu braku udokumentowania skuteczności w podanych zakresach, stosowanie w celach leczniczych przetworów z damiany nie jest jednak zalecane przez Komisję Europejską.

Kłącze pochrzynu (Dioscoreae rhizoma, Dioscorea villosa) Pochrzyn włochaty
Kłącze zawiera saponiny sterydowe, strukturalnie podobne do progesteronu (diosgenina, dioskoreina), olejek eteryczny oraz b-karoten.Ze względu na zdolność rozkurczania mięśni gładkich, wyciąg łagodzi bóle menstruacyjne, a także inne bóle kurczowe. W medycynie hinduskiej kłącze pochrzynu wykorzystywane jest w zaburzeniach hormonalnych.

Kolcorośl lekarski (Sarsaparilla, Sarsaparillae radix, Smilax officinalis)
Surowcem jest korzeń kolcorośla zawierający sterole roślinne (sarsasapogenina, parillina, smilagenina, b-sitosterol, stigmasterol, pollinastanol), saponiny steroidowe (sarsaponina, smilasaponina, sarsaparillozyd), a także witaminy (A, B, C, D), związki mineralne (Fe, Mn, Na, K, Ca, Mg, Si, Cu, Zn, I). Zakres działania surowca porównywany jest do korzenia żeń-szenia, zwłaszcza z uwagi na działanie wzmacniające i immunomodulujące (selektywnie redukuje nadmiernie aktywne komórki). Działa przeciwutleniająco, hipoglikemicznie i hipotensyjnie, wzmacnia odporność, a także sprzyja opóźnianiu procesów starzenia. Surowiec może być pomocny w demencji starczej, chorobie Alzheimera, zaburzeniach pamięci i zapamiętywania. Stymuluje i reguluje również gospodarkę hormonalną oraz wiąże cholesterol w jelitach. Działanie wzmacniające potencję może być wywołane przez anabolicznie działające steroidy. Związki czynne surowca działają też bakteriobójczo i grzybobójczo. Korzeń kolcorośla lekarskiego uważa się za środek „czyszczący” krew i odtruwający, pomocny w łuszczycy, trądziku, dermatozach i innych dolegliwościach skórnych, a także w reumatyzmie i artretyzmie.

Owies zwyczajny (Avena sativa) Ziele owsa (Avenae sativae herba)
Ziele oraz ziarniaki owsa wykazują zróżnicowany skład chemiczny, zawierają: saponozydy steroidowe (awenakozydy A i B – pochodne epoksyfurostendiolu), flawony (pochodne apigeniny i luteoliny), oligo- i polisacharydy, sterole (b-sitosterol, awenasterol), substancje białkowe, peptydy (a-awenotionina, b-awenotionina), witaminy (B1, B2, B12, A, E, K, PP), aminokwasy, krzem (55-70%) i krzemionkę (2%) oraz związki mineralne (Fe, Mn, Zn).W medycynie ludowej ziele owsa stosowane jest jako środek uspokajający w wyczerpaniu nerwowym oraz bezsenności, a napary ze świeżego ziela owsa mogą być skuteczne w ułatwieniu rzucenia palenia papierosów. Brakuje jednak naukowych badań potwierdzających, które składniki czynne odpowiadają za to działanie.
Przetwory z owsa pozytywnie wpływają też na funkcje seksualne, stymulując uwalnianie testosteronu, który pobudza centra erotyczne zlokalizowane w mózgu. Zaleca się stosowanie dobowo 300 mg suchego wyciągu z ziela owsa dla mężczyzn, natomiast 600 mg dla kobiet.

Guarana (Paullinia cupana)
Surowiec stanowi pasta, uzyskana przez zmieszanie z wodą wyprażonych i rozdrobnionych nasion guarany, którą poddaje się formowaniu i wysuszeniu. Zawiera ona kofeinę (4-6%), teobrominę, garbniki, saponiny, związki mineralne. Kofeina działa pobudzająco w stanach zmęczenia, znużenia, wyczerpania fizycznego i psychicznego. Jeżeli problemy seksualne, takie jak obniżone libido, wynikają właśnie z przemęczenia, wówczas surowce zawierające kofeinę mogą okazać się pomocne.

Lubczyk ogrodowy (Levisticum officinale )Korzeń lubczyka (Levistici radix)
Korzeń lubczyka, dzięki obecności olejku eterycznego, działa słabo moczopędnie, rozkurczająco na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg moczowych, żółciowych, ułatwia przepływ żółci do dwunastnicy, przeciwdziała wzdęciom, a także łagodzi stany skurczowe podczas miesiączki. Przetwory z lubczyka stosuje się głównie w lekkich zaburzeniach czynności nerek oraz zmniejszonym wydalaniu składników mineralnych i szkodliwych produktów przemiany materii, a także w stanach zapalnych nerek i pęcherza moczowego oraz przy wzdęciach, bólach brzucha, niestrawności, osłabieniu czynności wątroby i niedostatecznym wydzielaniu żółci. W medycynie ludowej lubczyk stosuje się w celu zwiększenia popędu płciowego.

 Ylang-ylang (Cananga odorata) Jagodlin wonny
Kwiaty jagodlinu wonnego służą do otrzymywania olejku eterycznego o zróżnicowanym składzie chemicznym. Posiada on intensywny, słodko-korzenny zapach, ceniony w przemyśle perfumeryjnym. Uważany jest za środek o działaniu uspokajającym, pomaga opanować napięcie, spowodowane stresem.

Cynamonowiec cejloński(Cinnamomum zeylanicum) Kora cynamonowca (Cinnamomi cortex)
Surowiec zawiera olejek eteryczny, którego głównym składnikiem jest aldehyd cynamonowy, a ponadto eugenol (4-10%) oraz felandren, linalol, b-kariofylen, a- i b-pinen, a także garbnik.
 Kora cynamonowca, popularnie nazywana cynamonem, jest jednym z najstarszych roślinnych środków leczniczych i przyprawowych. Łagodnie pobudza wydzielanie soków trawiennych, nieznacznie zwiększa perystaltykę przewodu pokarmowego oraz działa wiatropędnie. Eugenol, składnik olejku eterycznego, oraz garbniki, działają antyseptycznie i ściągająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego.Olejek cynamonowy działa miejscowo drażniąco, wywołuje przekrwienie i uczucie ciepła. Surowiec stosowany jest głównie jako aromatyczna przyprawa spożywcza. Wyciągi z kory stosowane są w dolegliwościach trawiennych, przy braku łaknienia, wzdęciach i stanach skurczowych. Wykorzystywane są jako składnik kremów, miejscowo pobudzających przekrwienie błony śluzowej.

Goździkowiec korzenny (Syzygium aromaticum) Pączki goździkowca (Caryophylli flos)
Pączki goździkowca zawierają olejek eteryczny, w którym dominuje eugenol (ponad 80%), o silnych właściwościach antyseptycznych. Poprzez stymulację układu nerwowego, a także dzięki obecnym w surowcu sterolom, surowiec może mieć wpływ na funkcje seksualne.
W badaniach na myszach wykazano, że podawanie wyciągu z pączków goździkowca w dawce 500 mg/kg, znacznie wpływało na zachowania seksualne, słabiej jednak niż po zastosowaniu cytrynianu sildenafilu w grupie kontrolnej. Uważa się, że pączki goździkowca i gałka muszkatołowa należą do surowców stymulujących układ nerwowy i dlatego mogą wpływać na funkcje seksualne u ludzi.

Muszkatołowiec (Myristica fragrans)Nasienie muszkatołowca (Myristicae semen)
Gałka muszkatołowa zawiera olejek eteryczny, w skład którego wchodzą: mirystycyna (do 12%), liczne składniki terpenowe i fenylopropanoidy (kamfen, dipenten, eugenol, linalol, geraniol, terpineol, borneol, a- i b-pinen); olej tłusty (30-40%), a także związki o charakterze fenoli oraz lignany i neolignany.Olejek eteryczny gałki muszkatołowej wzmaga wydzielanie soku żołądkowego, działa wiatropędnie. Działa także stymulująco na układ nerwowy i dlatego może wpływać na funkcje seksualne u ludzi. Składniki gałki muszkatołowej, oprócz działania przeciwzapalnego, warunkują aktywność antyagregacyjną, porównywalną z indometacyną. Mirystycyna zawarta w surowcu uważana jest za substancję toksyczną o działaniu halucynogennym . Surowiec stosowany jest głównie jako przyprawa. W celach leczniczych olejek może być stosowany zewnętrznie, jako składnik preparatów łagodzących bóle reumatyczne, stawów oraz ścięgien.
Główny składnik surowca, mirystycyna, stanowi substancję wyjściową przy produkcji „tabletek miłosnych” – MDA (metylenodioksymetamfetamina). Początkowo MDA uchodziła, podobnie jak amfetamina, za środek zmniejszający apetyt. Dopiero w latach 50-tych XX wieku poznano wpływ MDA na funkcje seksualne u ludzi.

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)Liść rozmarynu (Rosmarini folium)
Surowiec zawiera olejek eteryczny (1,0-2,5%), w którym dominują: 1,8-cyneol (15-30%), borneol (10-20%), ponadto octan borneolu, linalol, kamfora, kamfen, a- i b-pinen; kwasy fenolowe (głównie rozmarynowy – 0,2-0,3%), gorzkie diterpeny (karnozol = pikrosalwina, kwas karnozolowy, rosmanol i rosmadial), triterpeny: kwas ursolowy, a- i b-amyryna oraz ich pochodne, flawonoidy (luteolina, genkwanina, diosmetyna i ich glikozydy).Ekstrakt z surowca zmniejsza napięcie mięśni gładkich tchawicy, jelit, pobudza wydzielanie żółci oraz działa ochronnie na wątrobę. Kwasy fenolowe, a w szczególności kwas rozmarynowy, wykazują działanie przeciwutleniające. Uważa się też, że surowiec może zwiększać ruchliwość plemników. Napary z liści rozmarynu zalecane są przy skurczach jelit, dróg żółciowych i moczowych oraz zaburzeniach trawienia. Zewnętrznie alkoholowe wyciągi stosowane są w bólach mięśniowych, nerwów obwodowych oraz niektórych chorobach na tle bakteryjnym.
W medycynie ludowej napary z liści rozmarynu używane były jako środek poronny. Poza właściwościami leczniczymi, liście rozmarynu mają cenne walory przyprawowe i są popularnie stosowane w kuchniach krajów śródziemnomorskich. Olejek rozmarynowy jako afrodyzjak stosowany jest głównie zewnętrznie, np. jako dodatek do kąpieli, gdyż zwiększa ukrwienie i wrażliwość skóry.
 Zioła są najliczniejszą grupą afrodyzjaków, jednak badania na temat specyficznego działania poszczególnych składników, są mało zaawansowane. Ich stosowanie i sposób działania opiera się w dużej mierze na doświadczeniach medycyny ludowej.